Stress ở trẻ & Những phương pháp giúp trẻ giải tỏa căng thẳng

Hầu hết các bậc cha mẹ đều nghĩ rằng thời thơ ấu là quãng thời gian mà trẻ vô tư, không phải lo lắng hoặc không phải chịu trách nhiệm gì. Tuy vậy, nhiều nghiên cứu cho thấy kỳ thực trẻ lại dễ bị khủng hoảng tâm lý, dễ stress hơn người lớn nhiều. Đó là do bé chưa biết cách tự giải tỏa cảm xúc bản thân, chưa có kỹ năng để khống chế và điều khiển những cảm giác tiêu cực như chán nản, thất vọng, buồn phiền,…

Những nguyên nhân gây ra sự căng thẳng:

- Do được kỳ vọng quá nhiều: Kỳ vọng ở con cái là điều thường thấy và dễ hiểu ở bố mẹ tuy nhiên sự kỳ vọng vượt quá khả năng của trẻ thường tạo ra áp lực và dẫn tới hiện tượng stress ở trẻ. 

- Gia đình không hạnh phúc, bố mẹ thường xuyên cãi nhau hoặc thường xuyên bị bố mẹ la mắng cấm đoán cũng sẽ dễ dàng khiến trẻ cảm thấy căng thẳng.

- Một sự mất mát hay thay đổi quá đột ngột: Sự thay đổi trong gia đình, trường học hay trong các mối quan hệ của trẻ cũng có thể là nguyên nhân tạo ra stress. Đặc biệt là các biến cố lớn như bố mẹ ly hôn, mất bố, mẹ hoặc người thân trong gia đình, chuyển nhà, …

- Không thích ứng được với môi trường mới: Bạn chuyển nhà, trẻ được chuyển tới một môi trường sống mới, môi trường học mới. Nếu trẻ không thể hòa nhập và thích ứng được với môi trường mới, trẻ sẽ rơi vào tình trạng cô độc, lẻ loi và dần thu mình vào vỏ bọc cá nhân.

Những dấu hiệu về sự căng thẳng ở trẻ nhỏ:

Trẻ bị stress thường có những biểu hiện khác so với trẻ bình thường. Những dấu hiệu này thường thay đổi tùy vào mức độ căng thẳng ở trẻ.

- Thường xuyên mệt mỏi và lo lắng: Trẻ thường kêu đau đầu hay đau bụng dù chúng hoàn toàn bình thường. Trẻ luôn có cảm giác bất an, không thể ngồi yên một chỗ, quấy nhiễu, đặt qua đặt lại một vật gì đó, hoặc sốt ruột như thể có việc làm chúng phải đứng dậy và cần đi đâu đó.

- Tức giận và dễ dàng nổi nóng, hay càu nhàu, mất hứng thú với một số hoạt động vui chơi mà trẻ yêu thích: Trẻ đánh mất khả năng kiểm soát bản thân, trong bất cứ thời điểm nào trẻ cũng có thể mất bình tĩnh vì lý do không đâu, rồi nổi nóng trả lời một cách gắt gỏng. Chúng nhìn nhận bất cứ nhận xét nào của người lớn với thái độ đối đầu.

- Thiếu sự tập trung và có biểu hiện trí nhớ kém: Trẻ không tập trung vào việc giao tiếp hay lắng nghe người khác hoặc dễ dàng quên đi sự việc rất gần trước đó. Đánh mất sự liền mạch khi nói chuyện cũng như không hứng thú với việc nói chuyện cùng người khác. Dấu hiệu này thường dẫn đến kết quả học tập sa sút.

- Không muốn giao tiếp với mọi người: Trẻ thường lảng tránh đám đông, không thích trò chuyện hay tham gia bất kỳ cuộc hội thoại nào. Đồng thời sự quan tâm của trẻ tới bạn bè cùng lứa cũng không còn. Sự chú ý của những người xung quanh thậm chí còn gây khó chịu đối với trẻ.

- Kém ăn, cân nặng giảm sút: Bỗng dưng trẻ trở nên chán ăn và lười ăn. Sự nài ép của người lớn khiến bé cảm thấy chán nản và khó chịu. Những món ăn trước đây trẻ thích ăn thì đều bị bỏ qua, thậm chí là những đồ ăn vặt. Cân nặng của trẻ cũng giảm sút vì dấu hiệu này.

- Bị rối loạn về giấc ngủ: Trẻ thường xuyên cảm thấy mất ngủ và khó ngủ trong thời gian dài. Hay kêu mệt mỏi và thèm ngủ.

- Có những thay đổi trong cách cư xử và hành động: Trẻ sẽ chú ý đến bản thân mình nhiều hơn, thay đổi cách cư xử với mọi người hoặc phát sinh những tính cách mà trước nay không hề có. Trẻ có thể nói dối, ăn cắp vặt hay cãi lời người lớn trong mọi tình huống.

- Trong một số trường hợp, với những trẻ nhỏ, hành vi như mút ngón tay, đái dầm, nghiến răng cũng có thể cho thấy trẻ đang gặp căng thẳng. 

Nhận biết những dấu hiệu căng thẳng của trẻ không phải là dễ. Người lớn cần để ý khi trẻ có một loạt dấu hiệu hoặc triệu chứng như trên một cách đồng thời. Nếu trẻ cảm thấy không thể kiểm soát được tình trạng căng thẳng thì trẻ có thể nổi cáu và bực tức. Nếu căng thẳng quá sức chịu đựng kéo dài sẽ khiến trẻ:

• Khi trưởng thành sẽ dễ có nguy cơ mắc bệnh tim mạch, béo phì, huyết áp cao.
• Chỉ số thông minh cũng như khả năng điều khiển bản thân kém hơn các trẻ khác. Trẻ dễ bị tổn thường và luôn cảm thấy mệt mỏi.
• Dậy thì sớm và dễ mắc chứng lão hóa sớm.

Những phuơng pháp giúp trẻ giải quyết căng thẳng:

- Chế độ dinh dưỡng và nghỉ ngơi hợp lý có thể làm tăng kỹ năng giải quyết vấn đề của trẻ. Sức khỏe tốt là nền tảng đảm bảo căng thẳng hay stress không thể “tấn công” cơ thể chúng ta. Với trẻ đang trên đà phát triển thể chất, nhận định này lại càng đúng hơn. Bạn cần hạn chế cho bé dùng thực phẩm công nghiệp, nhiều đường hay dầu mỡ; nên chú trọng hấp thu rau củ quả xanh, thực phẩm tự nhiên cũng như áp dụng quy trình ăn uống đúng bữa, khoa học.

- Tăng cường vận động thể chất cho trẻ. Cuộc sống gia đình hiện đại thường có một điểm chung là ít chú trọng đến sự vận động. Chúng ta luôn cần ghi nhớ rằng, quá trình vận động có tác dụng kích thích cơ bắp phát triển, đẩy mạnh tuần hòa, hô hấp cùng sự điều hòa “nhịp sống” cho toàn bộ cơ thể. Tập thể dục, thể thao nhẹ vừa sức còn được chứng minh có thể hỗ trợ trẻ trong nhiều độ tuổi, giảm thiểu stress không ít, nhờ lợi ích “giải phóng” áp lực cũng như mệt mỏi thường nhật.

- Lên thời gian biểu cho trẻ chơi. Hãy thông báo cho trẻ  khi có sự chuyển giao hoặc thay đổi trong chương trình chăm sóc trẻ. Lên kế hoạch hoạt động sao cho trẻ có thể bộc lộ cảm xúc của mình thông qua trò chơi. Sách, hoạt động mỹ thuật, chơi trò con rối và vẽ cho phép trẻ nghĩ và  bộc lộ cảm xúc của mình.

- Hiểu được tâm tính của trẻ. Những gì mà trẻ này thấy bình thường đôi khi với trẻ khác lại là quá sức chịu đựng.

- Hãy giảm bớt hoạt động khi bạn thấy những tín hiệu của sự căng thẳng trong hành vi của trẻ. Cho phép trẻ làm theo cách riêng của chúng. Tổ chức các hoạt động sao cho trẻ có thể hợp tác với bạn khác, nới lỏng sự cạnh tranh giữa chúng.

- Dành cho trẻ sự âu yếm, sự yên tâm và những lịch trình quen thuộc như giờ đi ngủ hoặc giờ kể chuyện trước khi ngủ. Có thể cho trẻ một thứ đồ chơi đặc biệt để trẻ thấy yên tâm.

- Dành thời gian cho trẻ. Khi trẻ cần nói chuyện hoặc đơn giản là chỉ ở trong phòng cùng bạn thì hãy dành thời gian cho trẻ. Ngay cả khi trẻ lớn hơn thì “thời gian chất lượng” này vẫn rất quan trọng. Hãy thể hiện sự quan tâm đến cuộc sống của con bạn, bất kể tuổi tác của chúng, bạn hãy cho trẻ thấy rằng con thật quan trọng đối với bạn.

- Làm gương cho trẻ - Trẻ học rất nhiều từ chúng ta, bất kể điều đó là tốt hay xấu. Hãy nhớ rằng trẻ bắt chước rất nhanh và chúng cũng có thể xử lý với căng thẳng giống như cách mà chúng vẫn thấy người lớn làm. Trong một số trường hợp, đặc biệt đối với trẻ lớn thì nên giải thích tại sao việc đó lại được làm như vậy. Lời giải thích này sẽ làm dịu đi phản ứng của trẻ.

- Nếu con bạn đã lớn, hãy giúp chúng học cách tự giải quyết những vấn đề của mình và đưa ra các cách giải quyết. Điều này giúp chúng hình thành tính độc lập, luôn có nhiều lựa chọn, tìm ra giải pháp hoặc tìm ra cách làm hài lòng bản thân.